در مسیر پُر پیچ‌وخم مشکلات اقتصادی و تنگناهای تولید، کارگروه تسهیل همچون پُلی، راه را برای احیای دوباره واحدهای صنعتی فارس باز کرده؛ این کارگروه با هم‌افزایی نهادهای دولتی و بخش خصوصی، موانع را شناسایی و راهکارهای عملیاتی را اجرایی می‌کند تا روند تولید و اشتغال در استان رونق گیرد.

اعطای تسهیلات و حمایت‌های مالی، رفع مشکلات تأمین مواد اولیه و تسریع دریافت مجوزها از مؤثرترین اقدامات این کارگروه در طول سال‌های گذشته بوده، با این حال برخی از واحدهای صنعتی پس از حل دغدغه توسط این کارگروه همچنان با چالش‌هایی رو به رو هستند و با کم‌و کاستی‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند.

واحد صنعتی سنگ امید یکی از همین واحدهایی است که برای مدتی تعطیل شد و در آستانه فراموشی بود اما با تلاش و پیگیری‌های مستمر و با تدابیر اتخاذ شده در کارگروه تسهیل فارس از سال گذشته جان تازه‌ای گرفت و احیا شد.

از گنج تسهیل تا رنج موانع

حسین دهقانیان، مدیرعامل این واحد صنعتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا احیای دوباره این مجموعه را اقدام و اتفاق مهمی دانست که به واسطه حضور در کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید رقم خورده؛ واحدی که زمانی با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کرد و نفس‌هایش به شماره افتاده بود.

او درباره روزهای سختی که این مجموعه برای راه‌اندازی مجدد پشت سر گذاشته گفت: این واحد صنعتی با مشکلات مالی بزرگی رو به رو بود اما با تزریق تسهیلات در قالب یک وام بخشی از این مشکلات حل شد و توانستیم کمی از فشارها را کم کنیم.

آن طور که دهقانیان می‌گوید حدود پنج میلیارد تومان تسهیلات برای تأمین تجهیزات دریافت شد و مواد اولیه‌ هم حدود یک میلیارد تومان هزینه داشت که دقیقاً همین مبلغ صرف تأمین مواد اولیه شد.

به اعتقاد او این تسهیلات راهگشا بود و کمک بزرگی به ادامه یافتن فعالیت‌های این واحد تولیدی کرد اما همه مشکلات برطرف نشد.

پرظرفیت اما بی‌بهره از نیروی کار

یکی از چالش‌های کنونی این فعال اقتصادی مشکل کمبود نیروی انسانی در این واحد صنعتی است.

دهقانیان از فعالیت پنج نیرو در شرکت تعاونی سنگ امید خبرداد و افزود: حقوق و بیمه کارگران به موقع پرداخت می‌شود، با این حال دغدغه کمبود نیرو شرایط را برای ادامه فعالیت دشوار کرده است.

او معتقد است سنگبری کار آسانی نیست و همین مساله مانعی برای جذب نیروی انسانی بیشتر بوده است.

دهقانیان می‌گوید این واحد صنعتی ظرفیت تولید روزانه ۵۰۰ مترمربع سنگ را دارد اما در حال حاضر تنها درصد کمی سنگ تولید می‌شود.

به گفته مدیرعامل شرکت تعاونی سنگ امید این واحد تولیدی ظرفیت بسیار بیشتری دارد ولی مشکلات متعدد، دست آنها را برای بهره‌گیری بهتر از این ظرفیت بسته است.

دهقانیان قطعی ناگهانی برق را از دیگر دغدغه‌های این واحد تولیدی دانست و گفت: هر روز ۲ساعت با قطعی ناگهانی برق رو به رو می‌شویم آن هم درست زمانی که دستگاه‌ها روشن هستند؛ هر بار که برق می‌رود، زمان زیادی طول می‌کشد تا دوباره دستگاه‌ها راه‌اندازی شود و فرآیند تولید ادامه یابد.

این وقفه‌ها خسارات زیادی به بار آورده به‌طوری که این صنعتگر از این شرایط که منجر به بهره نبردن از ظرفیت واقعی تولید در واحد صنعتی تحت مدیریتش شده به شدت گلایه‌مند است.

او به گذشته هم اشاره کرد؛ به زمانی که در سال ۹۴ این واحد صنعتی خریداری شد، در آن زمان این مجموعه کاملاً تعطیل بود اما سال گذشته با کمک کارگروه تسهیل‌ و رفع موانع تولید این شرکت جان دوباره گرفت و در حال حاضر هم در سوله‌ای به وسعت سه هزار متر مربع با تجهیزات و ماشین‌آلات به‌روز در حال فعالیت است.

دهقانیان در پایان با ابراز امیدواری نسبت به آینده گفت: استان فارس ظرفیت و پتانسیل زیادی برای تولید و صادرات سنگ دارد ما تلاش می‌کنیم که این ظرفیت را به خوبی به کار بگیریم و در مسیر پیشرفت قدم برداریم.

اگرچه مدیرعامل این واحد تولیدی از چالش‌های مالی و کمبود نیروی انسانی می‌گوید، چالش‌هایی که هنوز سایه سنگینی بر سر کارخانه سنگبری افکنده اما این کارخانه در سوله‌ای سه هزار متری و با تجهیزات به‌روز، همچنان امید دارد تا روزی به ظرفیت کامل تولید بازگردد و نقش اثرگذارتری را در توسعه صنعت سنگ فارس ایفا کند.

کارشناسان چه می‌گویند؟

بدون شک بازسازی و احیای صنایع یک فرآیند مهم است که نیازمند راهبردی کلان در سیاست‌های اقتصادی است اما برای حل دغدغه‌های واحدهای صنعتی پس از احیا باید تمهیداتی اساسی‌تر اندیشیده شود.

برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند برای اینکه صنایع پس از احیا یا راه‌اندازی کمتر با مشکلات جدی رو به رو شوند، داشتن برنامه مشخص، استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود، نهادسازی و پیوند دانش و صنعت ضروری است.

آنها بر این باورند این تدابیر می‌تواند جریان انتقال فناوری و بازسازی و نوسازی صنایع را تسریع کند.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران در این باره گفت: در سال‌های اخیر، بازسازی و احیای صنایع به یکی از شعارهای پررنگ سیاست‌گذاران اقتصادی در سطح ملی و استانی تبدیل شده؛ این مساله به‌ویژه در استان‌هایی مانند فارس که از ظرفیت‌های متنوع صنعتی، نیروی انسانی مستعد و زیرساخت‌های بالقوه برخوردارند، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته؛ با این حال، تجربه‌های گذشته حاکی از آن است که بسیاری از برنامه‌های بازسازی، نه بر اساس یک تحلیل نهادی و اقتصادی عمیق، بلکه با رویکردی تبلیغاتی، توده‌پسند و فاقد نظام ارزیابی دقیق اجرا شده‌اند.

امین عربی افزود: صنایع در اقتصاد مدرن به صورت یکپارچه با بازار، دانش و فناوری معنا می‌یابند و بازسازی آن‌ها بدون در نظر گرفتن سازوکار بازار، مزیت‌های رقابتی و رفتار کنش‌گران اقتصادی نه‌تنها به احیای واقعی نمی‌انجامد بلکه منجر به اتلاف منابع مالی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و حتی ناامیدی اجتماعی می‌شود.

او ادامه داد: از سوی دیگر، صنایع در اقتصاد مدرن به صورت یکپارچه با بازار، دانش و فناوری معنا می‌یابند و بازسازی آن‌ها بدون در نظر گرفتن سازوکار بازار، مزیت‌های رقابتی و رفتار کنش‌گران اقتصادی نه‌تنها به احیای واقعی نمی‌انجامد بلکه منجر به اتلاف منابع مالی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و حتی ناامیدی اجتماعی می‌شود.

چه باید کرد؟

عربی اضافه کرد: ضروری است با تمرکز بر استان فارس، ضمن بررسی تجربه‌های اخیر بازسازی صنعتی، نقاط قوت و ضعف رویکردهای جاری را تحلیل کرده و الگویی علمی و تحول‌آفرین برای ارزیابی و هدایت بازسازی صنایع به سمت کارآمدی و رفاه عمومی ارائه شود.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران معتقد است در این مسیر باید تجربه‌های موفق و ناموفق جهانی مورد بررسی تطبیقی قرار گیرند و شاخص‌هایی برای راستی‌آزمایی سیاست‌ها و پروژه‌های صنعتی پیشنهاد شود.

او هدف نهایی را تقویت نهادسازی، شفافیت و بهره‌وری سرمایه‌گذاری‌ها در بخش صنعت استان فارس و الگوسازی برای سایر استان‌های کشور دانست و تمرکز بر بازسازی فیزیکی بدون نوسازی فناورانه و نهادی را مهمترین ضعف در آن مقطع زمانی قلمداد کرد و گفت: عدم رقابت‌پذیری صنایع بازسازی‌شده با کالاهای وارداتی در دهه‌های بعد، عدم توجه به رفتار بازار و تقاضای واقعی مصرف‌کنندگان و شکل‌گیری تدریجی وابستگی برخی صنایع به حمایت‌های دولتی و رانتی از دیگر ضعف‌های این دوره به شمار می‌رود.

رویکرد فعلی بازسازی صنایع در استان فارس

عضو انجمن اقتصاددانان ایران در خصوص رویکرد فعلی بازسازی صنایع در استان فارس هم گفت: در سال‌های اخیر، استان فارس با طرح شعارهایی نظیر «پیشروی در بازسازی صنایع» تلاش کرده جایگاه خود را به عنوان یک قطب احیای صنعتی در کشور تثبیت کند.

او به بیان سیاست‌های استان فارس برای احیا و بازسازی صنایع پرداخت و افزود: تشکیل کمیته‌های تسهیل‌گری و رفع موانع تولید، اجرای پروژه‌های بازسازی با کمک تسهیلات بانکی، برگزاری نشست‌های شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی و حمایت از احیای واحدهای راکد یا نیمه‌فعال صنعتی، از جمله اقدامات این دوره بوده است.

عربی در خصوص ملاحظاتی که باید برای تحقق این سیاست‌ها دنبال شود، گفت: عدم ارائه گزارش‌های شفاف و قابل راستی‌آزمایی از میزان سرمایه‌گذاری، بازدهی، اشتغال‌زایی، تولید و صادرات واحدهای بازسازی‌شده از مهمترین ملاحظاتی است که در نظر گرفته نشده است.

این پژوهشگر اقتصادی بر ضرورت شفاف‌سازی و راستی‌آزمایی سیاست‌ها تأکید کرد و ادامه داد: تمام صورت‌جلسه‌های شوراهای تصمیم‌گیر مانند شورای گفت‌وگو، کمیته‌های تسهیل، و ستادهای رفع موانع تولید، قابل ردیابی و تحلیل است؛ همچنین مسیر تخصیص تسهیلات بانکی، سهم هر بنگاه از منابع و خروجی آن در اشتغال و صادرات باید به‌ صورت نهادی و داده‌محور ارزیابی شود.

او پیشنهاد داد: این کار می‌تواند با مشارکت مراکز علمی، دانشگاه‌ها و نهادهای آماری مستقل صورت گیرد تا مشخص شود کدام رویکردها ثمربخش و کدام فرصت‌سوز بوده‌اند.

بازیگران اصلی احیای صنایع؛چه کسانی و با چه نیتی؟

عربی به ارائه تحلیل نهادی فرآیند احیای صنایع پرداخت و گفت: فرآیند احیای صنایع در ایران، به‌ویژه در سطح استانی، معمولاً با ورود نهادهای مختلفی همراه است که هر یک اهداف، قدرت، و انگیزه‌های متفاوتی دارند؛ به عنوان مثال دولت و استانداری‌ها با انگیزه‌های توسعه‌ای، اشتغال‌زایی، و گاه با رویکردهای تبلیغاتی به ماجرا ورود می‌کنند و شعارهایی چون «پیشروی در بازسازی»، اغلب بار سیاسی-اجتماعی دارند تا اقتصادی-تحلیلی.

او بانک‌ها و مؤسسات مالی را به عنوان تأمین‌کننده اعتبار پروژه‌های احیا عنوان کرد و گفت: متأسفانه تصمیم‌گیری آن‌ها بیش از آنکه بر پایه تحلیل فنی باشد، بر اساس توان بازپرداخت و وثایق بنگاه‌ها شکل می‌گیرد.

عربی معتقد است برخی از بنگاه‌ها واقعاً به‌دنبال احیای فعالیت خود هستند اما برخی دیگر با انگیزه دسترسی به منابع ارزان، تسهیلات یا فرصت‌های رانتی وارد این چرخه می‌شوند که باید این موضوع هم مدنظر متولیان اقتصادی قرار گیرد.

پیشنهادهای راهبردی برای بازسازی مؤثر

عضو انجمن اقتصاددانان ایران به ارائه پیشنهادهای راهبردی برای بازسازی مؤثر صنایع در استان فارس پرداخت و اضافه کرد: اگر استان فارس واقعاً می‌خواهد پیشرو باشد نه در ادعا بلکه در اثرگذاری اقتصادی، اجتماعی و فناورانه، باید رویکردی نو و علمی را در پیش بگیرد و به تفکیک دقیق صنایع نیازمند بازسازی بپردازد.

به گفته او صنایع را باید بر اساس وضعیت بازار و فناوری‌شان دسته‌بندی کرد و از طراحی نظام حمایت هوشمندانه و مشروط بهره گرفت.

عربی معتقد است حمایت دولتی باید مشروط به بهره‌وری، فناوری و صادرات باشد و تسهیلات فقط به طرح‌های دارای مطالعه امکان‌سنجی معتبر داده شود.

او پیشنهاد داد که نهادهایی برای ارزیابی دوره‌ای عملکرد صنایع بازسازی‌شده ایجاد شود.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران بر نهادسازی و پیوند دانش و صنعت تأکید کرد و افزود: ایجاد مرکز بازسازی و نوسازی صنایع فارس با حضور دانشگاه‌ها، صنعتگران و بانک‌ها، حمایت از پروژه‌های مشترک بین دانشگاه شیراز، پارک علم و فناوری و بخش خصوصی برای انتقال فناوری و تعریف جایزه یا رتبه‌بندی شفاف صنایع بازسازی‌شده با معیارهای واقعی نقش مهمی در این مسیر ایفا می‌کند.

عربی شفاف‌سازی و پاسخگویی عمومی را ضروری دانست و گفت: انتشار عمومی تمام آمارهای بازسازی، اعتبارات و خروجی‌ها در سایت رسمی استانداری و سازمان صمت و الزام به گزارش‌دهی سالانه از عملکرد کمیته‌های بازسازی و حمایت تولید برای تحقق اهداف تعریف شده جهت بازسازی صنایع از اهمیت بسیاری برخوردار است.

بدون شک این اقدامات در افزایش اعتماد عمومی و پیگیری دقیق اجرای برنامه‌ها سهم موثری دارد و در مسیر عبور از مشکلات به صنایع کمک شایانی خواهد کرد.