به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین،  کامیون‌های معدنی، دسته‌ای از وسایل‌نقلیه فوق‌سنگین هستند که برای حمل بارهای بسیار سنگین در شرایط سخت و محیط‌های خشن معدن طراحی شده‌اند. این کامیون‌ها برخلاف کشنده‌ها یا کامیون‌های شهری، بیشتر در محیط‌های بسته مانند معادن روباز، پروژه‌های راه‌سازی عظیم یا سایت‌های صنعتی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آنجا که شرایط معادن مختلف متفاوت است، شرکت‌های سازنده هم انواع مختلفی از کامیون‌های معدنی را با ظرفیت‌های متفاوت طراحی کرده‌اند؛ از مدل‌های نسبتا کوچک برای معادن محدود گرفته تا غول‌هایی با ظرفیت بیش از ۴۰۰ تن. در ادامه با انواع، کاربردها و چالش‌های نگهداری از بزرگ‌ترین کامیون‌های جهان خواهیم پرداخت.

کامیون های معدنی چیست؟

به نقل از پدال، کامیون معدن به نوع خاصی از انواع کامیون‌ها گفته می‌شود که مخصوصا برای جابه‌جایی انواع بار در صنایع حفر و معدن‌کاوی استفاده می‌شوند. این کامیون‌ها که وظیفه حمل بارهای حجیمی مانند خاک، سنگ و مواد معدنی را بر دوش می‌کشند، معمولا سرعت کمی بهره‌مند شده‌اند اما در ازای آن توان حمل بین ۴۰ تا ۴۰۰ تن بار را دارند.

کامیون‌های معدنی که با توجه به محل کار خود به سه دسته کمپرسی سفت‌بدنه، مفصلی و انواع نوآورانه خاص تقسیم‌بندی می‌شوند، میلیون‌ها تن محموله را جابه‌جا می‌کنند و نقش به‌سزایی در کاهش زمان و هزینه عملیات، افزایش بهره‌وری نیروی انسانی و بهبود ایمنی آن‌ها دارند. در کشور ما هم با توجه به وجود ذخایر غنی مس، سنگ آهن، طلا و مواد معدنی ساختمانی در نقاط گوناگون مانند چادرملو، گل‌گهر، سنگان و… اهمیت این کامیون‌های عظیم‌جثه چند برابر می‌شود.

کاترپیلار ۷۹۷F

این کامیون معدنی مشهور، یکی از قدرتمندترین نمونه‌های معدن موجود در جهان است که با تکیه بر پیشرانه حدودا بیش از ۳,۷۰۰ اسب بخاری V۲۰ دیزلی مجهز به ۴ توربوشارژر خود، بارهای خاص و بسیار سنگین معادن را جابه‌جا می‌کند. این کامیون سنگین حدودا ۶۲۳ تن وزن دارد و از جعبه‌دنده‌ای ۷ سرعتی پاورشیفت سود می‌برد که مانند ترمزهای چند دیسکی روغنی و سیستم پایش پیشرفته کابین به سهولت کاربری آن کمک می‌کند. از ویژگی‌های خاص کاترپیلار ۷۹۷F می‌توان به عمر اسکلت ۲۰ ساله، هزینه نگهداری مناسب در مقایسه با نمونه‌های دیزل-الکتریکی و ابعاد آن اشاره کرد.

کاترپیلار ۷۴۰ اجکتور

این کامیون معدنی دوبخشی (با توجه به مسافت) ظرفیت حمل ۳۸ تا ۴۲ تن بار را دارد. کاترپیلار ۷۴۰ از یک پیشرانه C۱۵ ACERT با توان تولید ۴۴۵ اسب بخار قدرت می‌گیرد. این وسیله نقلیه سنگین‌وزن به‌خاطر ساختار خاص خود برای تخلیه بار نیازی به بالابردن بدنه ندارد و سیستم پخش یکنواختی را در اختیار راننده قرار می‌دهد؛ به‌این‌ترتیب از آن در محیط‌های محدود مانند تونل‌ها و سایت‌های راهسازی استفاده می‌شود. متاسفانه تنها عیب اصلی آن، گنجایش کمتر حمل بار به شمار می‌رود.

کوماتسو ۹۸۰E

مدل بهینه کوماتسو با ظرفیت حمل ۳۶۳ تا ۴۰۰ تن بار معدنی و وزن ۶۳۵ تنی، یکی از بزرگ‌ترین کامیون‌های معدن در جهان به شمار می‌رود که نیروی خود را از یک موتور ۳,۵۰۰ اسب بخاری دریافت می‌کند؛ نسخه بهبودیافته این کامیون هم با ۴,۴۰۰ اسب بخار قدرت در اختیار معادن قرار می‌گیرد. ازجمله ویژگی‌های خاص کوماتسو ۹۸۰E-۵ می‌توان به سیستم محرکه برقی با دینامیک میکسر، کابین خودرویی، کنترل ترافیک و کروز، تعمیر و نگهداری مکانیکی آسان‌تر و سازگاری بالا با استانداردهای زیست‌محیطی اشاره کرد.

بِلَز ۷۵۷۱۰

بزرگ‌ترین کامیون معدن جهان از برند بلز (BelAZ) با ابعاد طول، عرض و ارتفاع به‌ترتیب ۲۰.۶، ۹.۸ و ۸.۳ متر توان حمل ۴۵۰ تن بار را دارد. بر پایه گزارش‌ها، از این ابرکامیون معدنی در معادن بزرگ ایران مانند گل‌گهر و چادرملو استفاده می‌شود. بلز ۷۵۷۱۰ توان خود را از یک پیشرانه دیزلی MTU با توان تولید ۲,۳۰۰ اسب بخار قدرت می‌گیرد.

لیبهر T۲۸۲B/C

کامیون سنگین‌وزن برند لیبهر با تکیه‌بر پیشرانه ۲۰ لیتری MTU۲۰V۴۰۰۰ از ۳,۵۰۰ تا ۳,۶۵۰ اسب بخار قدرت سود می‌برد، توان حمل ۳۶۰ تا ۴۰۰ تن بار را دارد. این کامیون که بدنه‌ای ۱۵ متری و ۲۶۰ تنی دارد، از فناوری‌هایی چون کنترل کشش، کنترل کروز دو مرحله‌ای، سیستم ترمز دینامیک و چنددیسکی سود می‌برد و هنوز در کشور ما وارد نشده است.

ترکس MT ۶۳۰۰AC

محصول ۳,۷۵۰ اسب بخاری برند ترکس (Terex) از سیستم انتقال نیروی دیزل-الکتریکی AC پیشرفته سود می‌برد که رابطی میان چرخ‌های بزرگ و پیشرانه MTU ۲۰V۴۰۰۰ آن خواهد بود. این دستگاه که از سیستم تعلیق مخصوص خود بهره‌مند شده است، با مشارکت شرکت کاترپیلار تولید می‌شود.

جدول مقایسه بزرگ‌ترین کامیون‌های معدن جهان

کاربرد کامیون های معدنی در ایران

بیشترین استفاده از کامیون‌های معدنی غول‌آسا مانند کاترپیلار ۷۹۳ یا کوماتسو ۹۸۰E در معادن روباز کشور ما صورت می‌گیرد؛ جایی که وسعت زیاد، حجم بالای بارها، دمای طاقت‌فرسا و البته گردوغبار زیاد، نیاز حضور این کامیون‌ها را افزایش می‌دهد. برای نمونه معدن مس سرچشمه در کرمان و معدن سنگ آهن در چادرملو استان یزد برای حمل میلیون‌ها تن بار خود از این کامیون‌ها هم استفاده می‌کنند.

در کشور ما، معادن زیرزمینی متعددی هم در مناطق کوهستانی وجود دارند که نیازمند مدل‌های مفصلی کوچک‌تری مانند کاترپیلار ۷۴۰ اجکتور هستند. معادنی مانند معدن سرب و روی انگوران زنجان و معدن نخلک در استان مرکزی از این مدل و دیگر کشنده‌ها و کامیون‌های معدنی برندهای مشهوری چون اسکانیا و ولوو استفاده می‌کنند. در این دسته از معادن عواملی چون چابکی، مانورپذیری، سیستم تعلیق پیشرفته و پیشرانه با آلایندگی کم (برای حضور در محیط سربسته) اهمیتی دوچندان دارد.

به‌جز این موارد می‌توان به پروژه‌های احداثی بزرگ کشور مانند راه‌آهن سریع‌السیر تهران-قم-اصفهان، سد گتوند و سد کارون ۳، توسعه فرودگاه امام خمینی و… اشاره کرد که از کامیون‌های باری سنگین‌وزن و معدنی برای حمل مصالح ساخت استفاده می‌کنند. به‌این‌ترتیب، نوع کامیون معدنی مورداستفاده توسط جغرافیا و نوع کار تعیین می‌شود.

فناوری های مدرن در کامیون های معدنی

صنعت معدن ایران، همسو با تحولات جهانی، به تدریج در حال حرکت به سوی استفاده از فناوری‌های نوین در کامیون‌های معدنی است؛ هرچند که به‌دلیل هزینه‌های بالا و نیاز به زیرساخت‌های پیچیده امکان پذیرش ناوگان‌های کاملا خودران در مقیاس وسیع همه‌گیر نشده است. با این همه، تقریبا شمار بسیار زیادی از کامیون‌های معدن از فناوری‌های مدرنی مانند کنترل کروز، سیستم‌های هشدار نقاط کور و سیستم‌های پیشرفته مدیریت و بهینه‌سازی مصرف سوخت استفاده می‌کنند.

برخی از این کامیون‌ها از سیستم انتقال قدرت دیزل-الکتریکی استفاده می‌کنند که به جای اتصال مکانیکی مستقیم موتور به چرخ‌ها یا پروانه‌ها، از ترکیب یک موتور دیزل و یک سیستم الکتریکی برای تولید و انتقال نیرو استفاده می‌کند. این دسته از فناوری‌ها با امکانات مهم دیگری مانند سیستم‌های تله‌ماتیکی مانند تعلیق هیدرولیکی پیشرفته همراه می‌شوند تا کامیون‌های معدن را آماده خدمت‌رسانی در سخت‌ترین شرایط ممکن کند.

مزایا و چالش های کامیون های معدنی

مزایا

• ظرفیت حمل بالا
• استحکام و دوام زیاد
• قابلیت اطمینان
• انعطاف‌پذیری در حمل‌ونقل

چالش ها

• هزینه خرید و نگهداری بالا
• مصرف سوخت و آلودگی
• نیاز به زیرساخت حرکتی در جاده
• نیاز به پروتکل‌های ایمنی سخت‌گیرانه